حکومت صالحانحکومت صالحان از وعده‌های الهی در عصر ظهور است. ۱ - فطری بودن حاکمیت صالحانامید به حاکمیت انسان‌های صالح در آینده‌ای روشن و استقرار عدالت و صلح فراگیر و همگانی، امری فطری است. همۀ افراد، بر اساس فطرت ذاتی خود، به امید آن روزی هستند که جهان در پرتو هدایت‌های انسانی شایسته و با تایید و عنایت پروردگار هستی، از بیداد و تباهی رهایی یافته، از نابسامانی‌ها، ناامنی‌ها و تیره روزی‌ها خلاص شود و سرانجام به صلح و صلاح برسند. در بیشتر دین‌ها و مذهب‌های جهان، از مصلحی سخن به میان آمده است که در آخر‌الزمان ظهور کرده و به کژی‌ها و کژروی‌ها پایان خواهد داد و شالودۀ حکومتی جهانی را بر اساس دادگری، بنیان خواهد نهاد. تمام پیامبران الهی نیز در این زمینه به مردم باایمان جهان، نویدهای روشنی داده‌اند. این اندیشه که در اسلام با عنوان «مهدویت»، شناخته شده است نیز، همچون دیگر ادیان، ریشه در کلام پروردگار الهی دارد، ازاین رو قرآن به عنوان کتاب آسمانی مسلمانان، با پافشاری تمام، پیروزی نهایی حق بر باطل را به تمام انسان‌ها وعده فرموده، حکومت صالحان و شایستگان را نوید داده است. مسلمانان با بهره‌مندی از آموزه‌های آفتابگون وحی و سخنان نورانی رسول گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌اله‌و‌سلم)، بر این باورند: آن انسان بزرگ که شایستگان را بر گیتی چیره خواهد ساخت کسی نیست مگر رادمردی از سلالۀ آخرین پیامبر الهی یعنی حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف). اگرچه قرآن دربارۀ ظهور و قیام حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) به گونه‌ای فراگیر سخن رانده و بشارت به تشکیل حکومت دادگر جهانی و پیروزی شایستگان داده است. اما مفسران شیعه و برخی از تفسیرگران اهل سنت، این آیات را به استناد روایات اهل بیت (علیهم‌السّلام) و دیدگاه‌های دانشمندان مسلمان به حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف)، مربوط دانسته‌اند. ۲ - دلالت قرآن بر حاکمیتبه باور ایشان، مهم‌ترین آیه‌ای که پرده از حاکمیت انسان‌های شایسته در آینده برداشته، این گونه می‌فرماید: «و لقد کتبنا فی الزبور من بعد الذکر ان الارض یرثها عبادی الصالحون؛ . و همانا در زبور پس از ذکر نوشتیم که زمین را بندگان شایستۀ من، به ارث خواهند برد.» در این آیه، به یکی از روشن‌ترین پاداش‌های دنیوی صالحان (حکومت روی زمین)، اشاره شده است. در روایاتی چند نیز این رویداد مهم، در عصر ظهور حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) دانسته شده است. اما مقصود از این شایستگی چیست؟ با توجه به اضافه شدن «بندگان» به «خدا»، ایمان و توحید آنان روشن می‌شود، و با توجه به کلمه «صالحون»، همۀ شایستگی‌ها به ذهن می‌آید: عمل و تقوا، علم و آگاهی، قدرت و قوت، و تدبیر و نظم و درک اجتماعی. این شایستگی‌ها، دارای آثار و برکاتی بی مانند است؛ به گونه‌ای که اگر بندگان باایمان، این شایستگی‌ها را برای خود فراهم سازند، خداوند سبحانه و تعالی نیز آن‌ها را یاری می‌کند تا بر مستکبران چیرگی یافته، دست‌های آلودۀ شان را از حکومت بر روی زمین کوتاه کنند و دارندۀ میراث‌های آن‌ها گردند. بنابراین، فقط استضعاف سبب پیروزی بر دشمنان و حکومت بر روی زمین نیست؛ بلکه وجود ایمان و کسب شایستگی‌ها نیز بایسته است و مستضعفان جهان، تا زمانی که این دو اصل را زنده نکنند، به حکومت روی زمین نخواهند رسید. ۲.۱ - مراد از وراثت زمیناما مراد از وراثت زمین، این است که سلطنت بر منافع، از دیگران به صالحان منتقل شود و برکات زندگی در زمین ویژۀ ایشان شود. این برکات، یا دنیایی است که به بهره‌مند شدن صالحان از زندگی دنیایی بر می‌گردد که در این صورت خلاصه مفاد آیه این می‌شود که: به زودی زمین از لوث شرک و گناه پاک شده جامعۀ بشری صالح که خدای را بندگی کنند و به وی شرک نورزند در آن زندگی کنند؛ هم چنان که آیه: «وعد الله الذین آمنوا منکم و عملوا الصالحات لیستخلفنهم فی الارض.....یعبدوننی لا یشرکون بی شیئا؛ .از آن خبر می‌دهد. و یا این برکات، اخروی است که عبارت است از مقامات قربی که در دنیا برای خود کسب کردند؛ چون این مقامات، نیز از برکات حیات زمینی است؛ هرچند خودش از نعمت‌های آخرت است هم چنان که آیه: «و قالوا الحمد لله الذی صدقنا وعده و اورثنا الارض نتبوا من الجنة حیث نشاء؛ .که حکایت کلام اهل بهشت است و آیه: «اولئک هم الوارثون الذین یرثون الفردوس؛ .بدان اشاره می‌کنند. از این جا روشن می‌شود که آیه مورد بحث، ویژۀ یکی از دو وراثت‌های دنیایی و آخرتی نیست؛ بلکه هردو را شامل می‌شود. و تفسیرگرانی که آن را به وراثت آخرتی اختصاص داده‌اند و به آیاتی که مناسب با آن وراثت است تمسک جسته و چه بسا گفته‌اند همین معنا به طور متعین مقصود است چون بعد از اعاده دیگر زمینی نیست تا صالحان آن را ارث ببرند، حرف درستی نزده‌اند، زیرا معلوم نیست که آیه مورد بحث عطف بر آیه قبلی اش که متعرض مساله اعاده بوده شده باشد تا بگویید بعد از اعاده دیگر زمینی باقی نمی‌ماند. و ممکن است عطف به اول آیات باشد که می‌فرمود: فمن یعمل من الصالحات. آن مفسرینی هم که آیه را به وراثت دنیایی اختصاص داده حمل بر دوره ظهور اسلام و یا دوران مهدی (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف)-که رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌اله‌و‌سلم) در اخبار متواتر از آن خبر داده و شیعه و سنی آن‌ها را نقل کرده‌اند-نموده‌اند باز راه درستی نرفته‌اند زیرا روایات مذکور هرچند متواتر و مسلم است اما آیه را تخصیص نمی‌زند. کوتاه سخن، همانطوری که گفتیم آیه شریفه مطلق است و شامل هر دو وراثت می‌شود چیزی که هست از نظر سیاق آنچه که عقل و اعتبار اقتضاء می‌کند این است که آیه شریفه عطف بر همان جمله: فمن یعمل من الصالحات و هو مؤمن... ؛ باشد چون آن آیه به تفصیل حال اهل اختلاف از نظر جزای اخروی اشاره می‌کرد و این آیه به تفصیل حال آنان از نظر جزای دنیوی اشاره می‌کند، و در نتیجه حاصل کلام این می‌شود که: ما بشر را به سوی دینی واحد دعوت کردیم، لیکن ایشان دین را قطعه قطعه نموده در آن اختلاف کردند و مجازاتشان هم مختلف شد، اما در آخرت آن‌هایی که ایمان آوردند سعیشان مشکور و عملشان مکتوب شد و از کفار بر خلاف این شد و اما در دنیا، آن‌هایی که ایمان آوردند، زمین را به وراثت مالک شدند، به خلاف دیگران. ۲.۲ - تفسیر آیهدر تفسیر آیه شریفه از امام باقر (علیه‌السّلام) نقل شده است که فرمود: این بندگان شایسته، همانا آل محمد هستند که خداوند سبحانه و تعالی، مهدی آنان را پس از کوشش ایشان مبعوث می‌کند. پس ایشان را عزت داده، دشمنانشان را ذلیل خواهد کرد. (هم آل محمد یبعث الله مهدیهم بعد جهدهم فیعزهم و یذل عدوهم) روشن است مفهوم این روایت، انحصار نیست؛ بلکه بیان یک مصداق عالی و آشکار است و این تفسیرها، هرگز عمومیت مفهوم آیه را محدود نمی‌کند. بنابراین در هر زمان و در هرجا بندگان صالح خدا قیام کنند، پیروز و موفق خواهند بود و سرانجام وارث زمین و حکومت آن خواهند شد. ۳ - صالحان در مزامیر داوددر پایان سخن، یاد این نکته لازم است که در مزامیر داود تعبیر یادشده یا مشابه آن، در چند مورد دیده می‌شود و نشان می‌دهد با تمام تحریفات موجود در این کتاب‌ها، این قسمت همچنان از دستبرد مصون مانده است. برخی از این فرازها بدین قرارند: ... شریران منقطع می‌شوند و اما متوکلان به خداوند، وارث زمین خواهند شد و حال اندک است که شریر نیست می‌شود؛ هر چند مکانش را استفسار نمایی، ناپیدا خواهد شد؛ [۸]
مزامیر داود، ۳۷، بند ۹.
اما متواضعانه وارث زمین شده، از کثرت سلامتی شادکام خواهند شد؛ [۹]
مزامیر داود، ۳۷، بند ۱۱.
متبرکان خداوند، وارث زمین خواهند شد؛ اما ملعونان وی منقطع خواهند شد...؛ [۱۰]
مزامیر داود، ۳۷، بند ۲۷.
صدیقان وارث زمین شده، همیشه در آن ساکن خواهند بود؛ [۱۱]
مزامیر داود، ۳۷، بند ۲۹.
خداوند روزهای صالحان را می‌داند و میراث ایشان ابدی خواهد شد. [۱۲]
مزامیر داود، ۳۷، بند ۱۸.
در این عبارت‌ها، عنوان «صالحان» که در قرآن آمده است، با همان تعبیر در مزامیر داود به چشم می‌خورد. علاوه براین، تعبیرات دیگری نیز مانند صدیقان، متوکلان، متبرکان و متواضعان، در جمله‌های دیگر ذکر شده است. این تعبیرها، دلیل عمومیت حکومت «صالحان» است و با احادیث قیام حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) تطبیق می‌کند. بدین سان نتیجه می‌گیریم حضرت حق سبحانه و تعالی آخرین حکومت را از آن صالحان می‌داند که: العاقبة للمتقین. ۴ - پانویس
۵ - منبعفرهنگ نامه مهدویت، خدامراد سلیمیان، ص۱۸۴-۱۸۸، برگرفته از «حکومت صالحان» |